ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΣΤΗΝ Γ΄ ΚΑΙ Δ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ

Ελληνικός παραδοσιακός χορός

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

Παγώνα Μττουρνέλλη Δήμητρα Κουτσούκη Μαγδαληνή Ζωγράφου Ιωάννης Αγγελονίδης Δημήτρης Χατζόπουλος Ολυμπία Λγαλιανού

Φυσική Αγωγή Γ& Δημοτικού

Βιβλίο Εκπαιδευτικού

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

ΑΘΗΝΑ

Σκοπός της θεματικής ενότητας:

Η καλλιέργεια της ελληνικής πολιτισμικής συνείδησης.

Στόχοι:

Η σύνδεση της Φυσικής Αγωγής με τον παραδοσιακό χορό και τον πολιτισμό.
Η κατανόηση του πλούτου της ελληνικής λαϊκής χορευτικής παράδοσης.
Η συνειδητοποίηση ότι ο χορός είναι ένας συμβολικός τρόπος έκφρασης και επικοι­νωνίας.
Η ανάπτυξη του γνωστικού του συναισθηματικού και ψυχοκινητικού τομέα των παιδιών μέσα από την έμπρακτη εφαρμογή των χορευτικών μορφών.
Η κατανόηση των ρυθμικών σχημάτων.
Η καλλιέργεια της δημιουργικότητας και η συμμετοχή σε δρώμενα που σχετίζονται με την ελληνική παράδοση.

Λέξεις κλειδιά: Χορός, παραδοσιακός χορός, σύστημα, χώρος, χρόνος, τεχνοτροπία, δομή, λειτουργία, έντεχνο, αστικό, παραγωγή, αναπαραγωγή.

Ο λαϊκός παραδοσιακός χορός

Από μια σύντομη επισκόπηση της ιστορίας του χορού μπορούμε να διακρίνουμε δύο μεγάλες κατηγορίες χορευτικών συστημάτων: το παραδοσιακό-λαϊκό και το έντεχνο-αστικό που παρά τις κατά καιρούς αλληλεπιδράσεις τους, διαφοροποιούνται αισθητά ως προς τη δομή και τη λει­τουργία τους και διέπονται από διαφορετικές αρχές και κανόνες αναφορικά με την παραγωγή και αναπαραγωγή τους. Ως προς το λαϊκό - παραδοσιακό δημιούργημα και με βάση την εθνο-κοινωνιολογική οπτική, διακρίνουμε τις παρακάτω αρχές οι οποίες είναι αλληλένδετες μεταξύ τους και προσδιορίζουν τα γνωρίσματά του ως ιδιαίτερου είδους. Οι αρχές αυτές είναι:

η αρχή της προφορικότητας,
η αρχή της διαπροσωπικής οργάνωσης,
η αρχή του κοινωνικού ελέγχου και των κοινωνικών καταναγκασμών και
η αρχή της σχετικής αυτάρκειας και αυτονομίας.

Οι αρχές αυτές δίνουν τη δυνατότητα αποσαφήνισης αμφισβητούμενων ακόμα και σήμερα εννοιών, όπως η έννοια της παράδοσης και του αυτοσχεδιασμού. Γενικότερα η λαϊκή παράδο­ση θεωρήθηκε ως σταθερή και άκαμπτη οντότητα στο χώρο και το χρόνο. Κι' αυτό επειδή τα προσδιοριστικά στοιχεία της έννοιας είναι η ομοιομορφία, η συνοχή και η διάρκεια στο χρόνο. Όμως αυτά τα στοιχεία δεν ανταποκρίνονται παρά μόνο σε ορισμένα γνωρίσματα της μορφής

ή σε ορισμένες σταθερές της ιδεολογίας και των αντιλήψεων, ενώ όλα τα άλλα υπόκεινται σε διαρκή μετασχηματισμό και ανανέωση. Η παράδοση δίνει το σκελετό, τις δομές που λειτουρ­γούν ως αρχή σταθεροποίησης προγενέστερων εμπειριών και κανόνων. Έτσι, αν και ο παραδο­σιακός χορευτής υπακούει σε ορισμένες συμβάσεις που προέρχονται από το σύστημά του, συνε­χώς (ανα)δημιουργεί και καθιστά επίκαιρους τους οικείους μη λεκτικούς τρόπους του, πατώ­ντας στα παραδεδομένα καλούπια. Οποιαδήποτε «πρωτοτυπία» όμως δεν είναι ανεξέλεγκτη, αλλά έχοντας «κεντρομόλα τάση» σε σχέση με το σύστημα, περνά από τη λογοκρισία της ομά­δας και καθιερώνεται με τη διατήρηση και τη χρήση της.

Φωτογραφία 1. Ομαδικός αυτοσχεδιασμός : Τσέστος. Ανατολική Ρωμυλία.
(Αρχείο Β. Λάντζου).

Κάτω από αυτή την οπτική μπορεί να γίνει κατανοητή η έννοια της συλλογικότητας εφόσον όλοι είναι συμμέτοχοι είτε ως δυνητικοί χορευτές, είτε ως κριτές και ελεγκτές της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της ομάδας. Κατανοητός με αυτόν τον τρόπο γίνεται απόλυτα και ο χρωματικός πλούτος των λαϊκών χορευτικών παραδόσεων μέσα από το πλήθος των ετερομορφιών ή παραλλαγών. Χάρη επομένως στην προφορική διαδικασία μετάδοσης της γνώσης που διέπει κατ' εξοχήν τους παραδοσιακούς πολιτισμούς, το λαϊκό χορευτικό δημιούργημα είναι ένα δημι­ούργημα «εν δυνάμει», συνεχώς αναπροσαρμοζόμενο και ποτέ τελειωμένο, εφόσον συνεχώς αναπλάθεται μεταφερόμενο από γενιά σε γενιά, διαλεγόμενο με τον κοινωνικό και βιοτικό περίγυρο και την επαφή με άλλους πολιτισμούς. Εάν χρησιμοποιήσουμε το κλασικό σχήμα επι­κοινωνίας πομπός - μήνυμα - δέκτης, μπορούμε να αναφερόμαστε σε μια δημιουργία του δέκτη-συμμέτοχου παρά του πομπού. Γι' αυτό και η έννοια του επώνυμου δημιουργού δεν έχει νόημα στις λαϊκές παραδόσεις. Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που ορισμένοι λαϊκοί χορευτές έδωσαν το όνομά τους σε λαϊκές χορευτικές φόρμες (π.χ. Οσμαντάκας, Φεζοδερβέναγας κ.ά.) αλλά και αυτές οι ονομασίες με το πέρασμα του χρόνου μεταφερόμενες από τη μια γενιά στην άλλη γίνονται σύμβολα της κοινότητας και αποδεσμεύονται από τους συγκεκριμένους παραγω­γούς και τελεστές τους, εφόσον γίνονται κτήμα της ομάδας.

Με την «εγκατάλειψη της λατρείας του αγρού» και την αποξένωση από τη φύση, ο χορός αποσπάται από το περιβάλλον και μεταφερόμενος στη σκηνή παγιώνεται στο χώρο και το χρόνο, εμμένοντας στην κυριολεκτική-μορφική εικόνα, αποβάλλοντας έτσι την τελετουργική του διάσταση και τα συμβολικά νοήματά του. Αυτή η «δεύτερη ύπαρξη» του λαϊκού παραδο­σιακού χορού εντασσόμενη σε προγραμματισμένες εκδηλώσεις στο πλαίσιο κρατικών ή ιδιωτι­κών οργανισμών και σωματείων, παρουσιάζει «μονολογική διάρθρωση» εμπειριστικά και μηχανιστικά προσανατολισμένη, στοχεύοντας κατά κύριο λόγο στη διατήρηση και προβολή της εθνοτοπικής ή εθνικής ταυτότητας, χάνοντας «ο χορός τον τόπο του και ο τόπος το χορό του». Η έμφαση στην τεχνική, αποδυναμωμένη από την οποιαδήποτε αναφορά στο άμεσο ή έμμεσο περιβάλλον, καθιστά ισχνή την οικειοποίηση των σωματικών, συναισθηματικών και γνωστικών προϋποθέσεων, για την ανάπτυξη των δημιουργικών ικανοτήτων των μυημένων.

Φωτογραφία 2. Αυτοσχεδιασμός του πρωτοχορευτή. Έντυπο πρόγραμμα.
Θέατρο Δώρα Στράτου

Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένα έντονο ενδιαφέρον για το λαϊκό- παραδοσιακό χορό σε διαπολιτισμικό επίπεδο, με στόχο τη μύηση σε τρόπους χορευτικής έκφρασης, που θα μπορούσαν να αναδείξουν τις συγκλίσεις ή αποκλίσεις ανάμεσα στις διάφορες χορευτικές κουλτούρες. Σε μια ανοικτή κοινωνία, όπως η σημερινή, οι λαϊκές χορευτικές παραδόσεις μπο­ρούν να φέρουν τους ανθρώπους πιο κοντά, καταργώντας τις ρατσιστικές ιδεολογίες, δίνοντας παράλληλα εναλλακτικούς τρόπους εκδήλωσης του συναισθήματος και κατανόησης των πολι­τισμικών ιδιαιτεροτήτων του «άλλου». Η μύηση στην ελληνική χορευτική παράδοση στο πλαί­σιο του σχολικού προγράμματος της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, συνιστά έναν τρόπο δημιουρ­γικής ανάπτυξης των σωματικών δεξιοτήτων και πνευματικών ικανοτήτων των μαθητών, με δεδομένες τις χορευτικές εικόνες του ελληνικού τοπίου, μέσα στο οποίο δρουν και αναπτύσσο­νται. Κι' αυτό αποτελεί μια πρόσκληση και πρόκληση για καλλιέργεια της ελλαδικής χορευτι­κής ιδιαιτερότητας και φυσιογνωμίας, αυξάνοντας το ενδιαφέρον για μελλοντικούς στοχα­σμούς και αναζητήσεις.

Η Τεχνοτροπία του ελληνικού παραδοσιακού χορού.

Με τον όρο "τεχνοτροπία" αναφερόμαστε στα ιδιαίτερα γνωρίσματα ενός τεχνουργήματος (καλλιτεχνικού έργου) και στον ιδιαίτερο τρόπο σύνθεσης των επί μέρους μονάδων του, βάσει των οποίων κατατάσσεται από τεχνική άποψη σε ορισμένο στιλ ή σχολή. Η τεχνοτροπία του παραδοσιακού χορού στηρίζεται κατά βάση σε απλές αλλά εξαιρετικά παραστατικές δομές που ενεργοποιούνται μέσα από ένα ευρύ φάσμα λειτουργικών δομών. Οι δομές αυτές είναι: η επα­νάληψη, τα σχήματα αντίθεσης και τα σχήματα συμμετρίας.

Η επανάληψη εμφανίζει μεγάλη ποικιλία και από μορφολογική άποψη σε επίπεδο χορευτι­κού μοτίβου αντιπροσωπεύεται από την απλή και σύνθετη ή μεικτή, τη συμμετρική και την ασύμμετρη. Με τον όρο "χορευτικό μοτίβο" εννοούμε την κλειστή δομική ενότητα που επα­ναλαμβάνεται κατά τη διάρκεια της χορογραφίας. Το χορευτικό μοτίβο μπορεί να αποτε­λείται από μια ή περισσότερες μικρότερες ενότητες ή κινητικά μοτίβα κατ' αντιστοιχία προς το ρυθμικό πρότυπο. Από μορφοσυντακτική άποψη και σε επίπεδο χορογραφίας, η επανά­ληψη αντιπροσωπεύεται: α) από την ομοιογενή, την αυτούσια δηλαδή επανάληψη ενός και μόνο χορευτικού μοτίβου, όπως η περίπτωση του συρτού στα τρία και β) την ετερογενή επα­νάληψη που παρατηρείται στις διμερείς ή τριμερείς φόρμες, ή διμερείς εναλλασσόμενες. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν χορευτικές φόρμες όπως Παλαμάκια, Τσακώνικος, κ.ά.

Η αντίθεση αντιπροσωπεύει ένα από τα πιο δραστικά σχήματα. Ως σχήμα δράσης και σκέ­ψης έχει καθολική ισχύ και βρίσκεται στη βάση κάθε συμπεριφοράς. Εκτείνεται από τους απλούς συνδυασμούς κινητικών μονάδων (στοιχείων), έως τα ποικίλα χορογραφικά σχήμα­τα της ολικής χορογραφίας (π.χ. σχέση ατόμου/ομάδας στους χορούς αυτοσχεδιασμού του πρώτου). Το αντιθετικό σχήμα διέπει και τα περάσματα από τα απλά στα ποικίλα χορευτικά μοτίβα ή τις κλιμακώσεις της συνοδευτικής μελωδίας στην ίδια φόρμα ή στη σύνθεση ομοι­ογενών ή ετερογενών χορευτικών μορφών (π.χ. Γκάϊντα Γουμένισσας, και Πεντοζάλι, αντί­στοιχα).

Η συμμετρία συνδέεται με τα προηγούμενα και αποτελεί τον κυρίαρχο ρυθμό στον οποίο υπακούουν τα σχήματα της επανάληψης και της αντίθεσης. Οι απλές συμμετρικές δομές συνδυάζουν και αυστηρή ρυθμική συμμετρία ή ασυμμετρία. Με αναφορά στη χρήση του χρόνου και σε αντιστοιχία με την κίνηση, η συμμετρία αφορά στη διάρκεια των κινήσεων στο εσωτερικό του μοτίβου. Με αναφορά στη χρήση του χώρου η συμμετρία αντιπροσωπεύ­εται από το σχήμα προώθηση - ανάσχεση (εμπρός - πίσω) ή προώθηση - αναστροφή (δεξιά - αριστερά) ή το αντίθετο (αριστερά - δεξιά), με ισοβαρή ή ετεροβαρή σχέση.

Αυτός ο πλούτος των εκφραστικών τρόπων αποκρυσταλλωμένος μέσα από μια παράδοση αιώνων σε στερεότυπα σχήματα, υπογραμμίζει την ομοιογένεια και την αισθητική ψυχολογική ταύτιση ατόμου και ομάδας.

Διδακτικοί στόχοι - διδακτική μεθοδολογία


Οι διδακτικοί στόχοι της θεματικής ενότητας Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί για την Γ' και Δ' τάξη αποτελούν συνέχεια και εξέλιξη των στόχων του ίδιου γνωστικού αντικειμένου για την Α' και Β' τάξη οι οποίοι εντάσσονται και συμπληρώνουν τους γενικούς στόχους της Φυσικής Αγωγής.

Μύηση στην ελληνική χορευτική παράδοση.
Επαφή με την ελληνική αισθητική.
Εξοικείωση με κινητικά εκφραστικά μέσα τα οποία συνιστούν δημιούργημα της ελληνι­κής παραδοσιακής κοινωνίας.
Καλλιέργεια της δυναμικής της ομάδας και της επικοινωνίας.
Ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων και των εκφραστικών και δημιουργικών ικανοτή­των των παιδιών.
Ανάπτυξη των μουσικοκινητικών ικανοτήτων.

Με αυτούς τους στόχους η διδασκαλία του Ελληνικού παραδοσιακού χορού προωθεί την γνωστική, συναισθηματική και ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού. Λόγω του ιδιαίτερου ρόλου της ομάδας στον παραδοσιακό χορό, εξέχουσα βαρύτητα κατέχει η ανάπτυξη του συναισθημα­τικού τομέα. Το παιδί βιώνει ρόλους της ομάδας, παρατηρεί, αποδέχεται, συνεργάζεται, στηρί­ζει τους συγχορευτές του. Συνειδητοποιεί ότι η ομάδα αποτελεί το πλαίσιο δράσης του και ότι το κάθε άτομο είναι σημαντικό και απαραίτητο για την ομάδα. Αυτό το πλαίσιο επέτρεψε στον παραδοσιακό χορό να δημιουργηθεί, να εξελιχθεί και μέσα σε ένα παρόμοιο πλαίσιο μπορεί να μεταδοθεί.

Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι ο εκπ/κός Φυσικής Αγωγής οφείλει να αντιμετωπίσει τον παραδοσιακό χορό ως ένα τρίπτυχο λόγου, μουσικής και κίνησης. Ο οργανικός τρόπος με τον οποίο δένονται τα τρία αυτά συστατικά έχει τη βάση του στο ρυθμό. Ο ρυθμός ενυπάρχει στον άνθρωπο. Στόχος της διδασκαλίας είναι να τον ελευθερώσει και να τον θέσει στη διάθεση του παιδιού προκειμένου να τον χρησιμοποιήσει ως εκφραστικό μέσο.

Το παιδί, μέσα από παιγνιώδεις διαδικασίες και λεκτικά παιχνίδια κατανοεί τη δομή της μουσικής και στη συνέχεια την εξερευνά με κίνηση προκειμένου να καταλήξει, με την καθοδή­γηση του εκπ/κού, στο μοτίβο του χορού. Η ενεργητική ακρόαση αποτελεί βάση αυτής της δια­δικασίας. Πρωταρχικός στόχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι το παιδί να κατανοήσει βιωματικά κι όχι εγκεφαλικά τη μουσική, να νιώσει το ρυθμό της, να αισθανθεί τη μελωδία της και να κατανοήσει τη δομή της. Αυτό θα οδηγήσει στη συνέχεια, στην κατάκτηση του μοτίβου και κατ' επέκταση της χορευτικής φόρμας και στην ερμηνεία της. Με αυτή τη διδακτική μέθο­δο θα δοθεί η δυνατότητα στο παιδί να εκφραστεί, να ενταχθεί στην ομάδα και να χορέψει. Αυτή η διαδικασία γίνεται μέσα από μια συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της ομάδας και της ομάδας με τον εκπαιδευτικό. Το παιδί βιώνει όλες τις διαστάσεις του χορού και μυείται στις λειτουργίες του. Ο εκπ/κός καθοδηγεί την ομαδική δράση και διευκολύνει την κατανόηση της μουσικής μέσα από παιγνιώδεις διαδικασίες.

Η συγκεκριμένη θεματική ενότητα δένεται οργανικά με τις θεματικές ενότητες της ψυχοκι­νητικής και μουσικοκινητικής αγωγής καθώς και με ένα μέρος των παιχνιδιών. Συμπληρώνε­ται επίσης από το βιβλίο του μαθητή στο οποίο δίνονται προτάσεις για ποικίλες δράσεις, κίνη­τρα για κριτική σκέψη και ερεθίσματα για διαθεματικές προσεγγίσεις.

Ο παραδοσιακός χορός, από τη φύση του πολυδιάστατο αντικείμενο, μπορεί να προσεγγι­στεί με πολυάριθμα διαθεματικά σχέδια εργασίας. Προτάσεις σχετικά με αυτά αναφέρονται στο τέλος της περιγραφής των ημερήσιων μαθημάτων. Τα σχέδια εργασίας, επιτρέπουν στο παιδί να διευρύνει τους γνωστικούς και εκφραστικούς του ορίζοντες και να εντάξει το χορό στη ζωή του.

Για τη γνώση μιας συνολικής εικόνας του χορού, ο εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής οφείλει να έχει υπόψη του και το παρακάτω περιγραφικό διάγραμμα.

Συνοπτικό διάγραμμα μιας ολικής περιγραφικής εικόνας του χορού

Για την εφαρμογή του παραπάνω διαγράμματος ο εκπαιδευτικός οφείλει να γνωρίζει τη σχετική ορολογία ή τα ρυθμικά σχήματα για να μπορεί να αναγνωρίζει τη δομή της χορευτικής φόρμας ή να μετρήσει το ρυθμό. Αυτά όμως δεν είναι απαραίτητο να τα μεταφέρει στα παιδιά. Σε αυτές τις ηλικίες συνιστούμε ο εκπαιδευτικός να είναι ελαστικός ως προς την απόδοση του ύφους, των τεχνικών δηλαδή χαρακτηριστικών του χορού, έτσι ώστε να μην απογοητευτούν οι μαθητές αλλά να αντιμετωπίσουν τη χορευτική πρακτική ευχάριστα και όχι καταναγκαστικά.

Μακροεπίπεδο

Ιστορικός χώρο-χρόνος: γεωγραφική περιοχή, ιστορία κοινωνικο-οικονομικό και ιδεολο­γικό πλαίσιο.

Ημερολογιακός χωρο-χρόνος: εθιμική εκδήλωση, ημέρα ή και ώρα τέλεσης.

Μικροεπίπεδο: επιφανειακή δομή

Σχηματοποίηση (χορευτικό σχήμα).

Χορευτές και διάταξή τους(άνδρες, γυναίκες, έφηβοι, με συγκεκριμένη τάξη, χωριστά ή κατά ομάδες, ζεύγη, ατομικά).

Φορεσιά (ανδρική, γυναικεία, γιορτινή, καθημερινή).

Μουσικά όργανα-οργανοπαίχτες.

Τραγούδι.

Χρήση χρόνου (ρυθμικό σχήμα, ρυθμική αγωγή, μελωδία).

Χρήση χώρου (εμπρός, πίσω, δεξιά, αριστερά, πάνω, κάτω και συνδυασμούς τους). Κινητική αλληλουχία με βάση τη χρήση των μερών του σώματος (κινητικά μοτίβα, χορευτικά μοτίβα, χορογραφικές κινήσεις).

Κατηγορία χορευτικής φόρμας, ως προς τη φόρμα και τη λειτουργία της.

Καραγκούνα

Ο χορός "Καραγκούνα", χορεύεται στα χωριά του κάμπου της Θεσσαλίας από γυναίκες Καραγκούνες, από όπου πήρε και την ονομασία του. Λέγεται ότι η εθνοτοπική ομάδα των Καρα­γκούνηδων πήρε το όνομά της από τη μαύρη γούνα (καρά-γκούνα), που φορούσαν και η οποία ήταν κατασκευασμένη από δέρμα προβάτου. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή το προσωνύμιο Καραγκούνηδες προήλθε από τη συνήθειά τους να κινούν το κεφάλι τους (κάρα-κούνα). Οι Καραγκούνηδες ζώντας για αιώνες στη Θεσσαλία διαμόρφωσαν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία τους, πέρα από τις επαφές με τις άλλες εθνοτοπικές ομάδες ή πληθυσμιακές κατηγορίες που συναποτελούν το θεσσαλικό χορευτικό μωσαϊκό.

Η ευρεία οικογένεια αυστηρά ιεραρχημένη παρουσιάζεται στους Καραγκούνηδες, ως η ισχυρότερη κοινωνική δομή η οποία έχει να αντιμετωπίσει το τσιφλίκι και την περιβάλλουσα κοινωνία γνωρίζοντας έτσι τη διάκριση ανάμεσα στους ισχυρούς και τους αδυνάτους. Γνωστή επίσης είναι και η θρησκευτικότητα των Καραγκούνηδων και η τελετουργική αρχαιότροπη συμπεριφορά τους, η οποία εξωτερικεύεται με διάφορα εθιμικά δρώμενα, όπως τα Ρουγκάτσια ή Ρογκατσάρια το Δωδεκαήμερο.

Η κατά φύλα διάκριση, αρκετά έντονη, εγγράφεται στο λεγόμενο Καραγκούνικο Σεργιάνι με τη συμμετοχή των γυναικών στις επίσημες μέρες του χρόνου, όπως τα Χριστούγεννα και τις Αποκριές. Το Σεργιάνι αποτελεί την επίσημη έξοδο των γυναικών παντρεμένων και ανύπα­ντρων. Οι χορευτικές φόρμες που παρουσιάζονται στο Καραγκούνικο Σεργιάνι συνοδεύονται μόνο από τραγούδι, χωρίς τη συνοδεία οργάνων. Από την άλλη πλευρά το ανδρικό φύλο μπαί­νει στο χορό όταν έλθουν τα όργανα. Έκφραση αυτής της διάκρισης αποτελεί και το χορευτικό τραγούδι της "Καραγκούνας".

Άιντε Καραγκού-γκούνα Καραγκούνα

Άιντε με σαγιά, σαγιά και με συγκούνια

Άιντε κάντε πέ- μωρέ πέρα να περάσω

Άιντε το χορό - χορό σας μη χαλάσω

Άιντε να πουλή-πουλήσω και τη στάνη

Άιντε να σου πά-σου πάρω ένα γιορντάνι

Άιντε να πουλή-πωλήσω και τα γίδια

Άιντε να σου πά-σου πάρω δαχτυλίδια

Σαν απόοιδα σαν αποίδα την προκοπή σου είδα

Σαν απόοιδα σαν αποίδα σ' αγάπησα σε πήρα

Χορεύεται μόνο από γυναίκες σε σχήμα ημικυκλίου. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με ελαφρά λυγισμένους τους αγκώνες χωρίς αυτό να τηρείται αυστηρά. Το ρυθμικό σχήμα είναι τετράσημο με αργή ρυθμική αγωγή. Το χορευτικό μοτίβο ποικίλει και παρουσιάζεται είτε με το χορευτικό μοτίβο του συρτού στα τρία είτε διευρυμένο με μία επί πλέον κίνηση (άρση), όπως στο χωριό Φύλλο Καρδίτσας ή δύο. Οι κινήσεις στο εσωτερικό του μοτίβου δομούνται από συν­δυασμούς μονών ή διπλών στηρίξεων. Οι κινήσεις στο εσωτερικό του χορευτικού μοτίβου (= η ταυτόσημα επαναλαμβανομένη ενότητα), είναι ισόχρονες, δηλαδή ίσης χρονικής διάρκειας. Στις διπλές ή τριπλές στηρίξεις το πόδι στήριξης κρατά και τους χρόνους των άρσεων. Οι τονι­σμοί αντιστοιχούν στην πρώτη κίνηση κάθε κινητικού μοτίβου. Από το σύνολο των κινητικών μοτίβων του επαναλαμβανόμενου ταυτόσημα χορευτικού μοτίβου τα δύο εκτελούνται προωθη­τικά εμπρός και με κατεύθυνση την προς τη δεξιά φορά του κύκλου και το τρίτο ως απλό ή διευ­ρυμένο, με μέτωπο στο κέντρο του κύκλου. Παραμένοντας σε στήριξη το αριστερό σκέλος στην απλή περίπτωση ή των διευρύνσεων εκτελούνται μια ή δύο άρσεις εμπρός ή εμπρός και πίσω ή πίσω εμπρός και πίσω αντίστοιχα με τις διαφορετικές εκδοχές με τις οποίες απαντάται η χορευ­τική φόρμα. Η χορευτική φόρμα είναι ομοιογενής, επαναλαμβάνεται δηλαδή ταυτόσημα το ίδιο χορευτικό μοτίβο χωρίς την εμφάνιση ποικιλίας ή όποιας αυτοσχεδιαστικής τάσης. Οι διαφο­ρετικές χορευτικές μορφές με τις οποίες παρουσιάζεται η Καραγκούνα μπορούν να θεωρηθούν ως παραλλαγές του τύπου στα τρία.

Συρτό νησιώτικο

Ο συρτός χορεύεται στα νησιώτικα συμπλέγματα του ελληνικού θαλάσσιου χώρου με διά­φορες μορφές και ποικίλες ονομασίες, και αποτελεί δείγμα της ιδιαίτερης γεωφυσικής και πολιτικής ιστορίας κάθε νησιού. Είναι από τους περισσότερο δημοφιλείς χορούς και συνήθως ακολουθείται από το μπάλλο. Η πιο γνωστή απόδοσή του ως προς το σχήμα είναι η ημικυκλική με τη χορογραφική δομή του «συρτού στα δυο» ή με τη μορφή του στερεοελλαδίτικου τετράμετρου συρτού. Σε πολλές περιπτώσεις, ο πρώτος (στα νησιά λέγεται και κάβος) οδηγεί το χορό και έξω από το σχηματοποιημένο κύκλο με αναστροφές και πισωγυρίσματα (καμάρες κ.ά.), ενώ σε μερικά νησιά απαντάται και με τη μορφή του ζευγαρωτού σχήματος. Αν και η ονομασία συρτός φαίνεται να προκύπτει από τα συρτά βήματα του χορού, στο νησιωτικό χώρο τα συρτά βήματα εμπλέκονται με αναπάλσεις που δίνουν στη χορογραφία την εικόνα σούστας.

Από μορφολογική άποψη και παίρνοντας για παράδειγμα το συρτό της Νάξου, η χορογρα­φία αποτελείται από την ταυτόσημη επανάληψη ενός και μόνο χορευτικού μοτίβου τύπου «στα δυο», το οποίο όμως διανθίζεται και με αυτοσχέδιες κινητικές επιλογές του πρώτου χορευτή. Κάθε χορευτικό μοτίβο αποτελείται από δύο κινητικά μοτίβα και το καθένα από αυτά δομείται από τρεις ανισόχρονες και εναλλασσόμενες κινήσεις (δεξί - αριστερό - δεξί ή αριστερό - δεξί - αριστερό). Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι από μορφολογική άποψη η χορευτική φόρμα του συρτού είναι ομοιογενής για το σύνολο των χορευτών (ακολουθούν δηλαδή όλοι ταυτόσημα σχεδόν το ίδιο μοτίβο εκτός του πρώτου ζευγαριού) ενώ από υφολογική άποψη οι κινήσεις χαρακτηρίζονται από σουστάρισμα.

Το ρυθμικό σχήμα είναι δίσημο και η πρώτη κίνηση του κάθε κινητικού μοτίβου έχει χρονι­κή αξία τετάρτου ενώ οι άλλες δύο αντιστοιχούν σε όγδοα. Το χορευτικό σχήμα παρουσιάζεται κυρίως με τη μορφή του ημικυκλίου. Η κίνηση στο χώρο μπορεί να είναι προς τη φορά του κύκλου ή να οδηγείται μέσα-έξω στο περίγραμμα του σχηματοποιημένου κύκλου ενώ σε πολ­λές περιπτώσεις έχουμε μετακίνηση και έξω από το σχηματοποιημένο κύκλο με καγκελίσματα, αναστροφές κ.λ.π. Η λαβή των χεριών γίνεται από τις παλάμες με χαλαρά λυγισμένους τους αγκώνες. Συμμετέχουν άνδρες και γυναίκες με τους συγγενείς τους (σόι) ή τις παρέες τους.

Παλαμάκια

Ο Χορός «Παλαμάκια», είναι χορός εύθυμος και ζωηρός που χορευόταν στα Ζαγοροχώρια, στα Τζουμέρκα αλλά και σε άλλες περιοχές της Ηπείρου κυρίως σε γάμους και οικογενειακά γλέντια. Σήμερα χορεύεται σπάνια. Πήρε την ονομασία του από τα παλαμάκια που χτυπούν οι χορευτές όταν εκτελούν το Β' μέρος του χορού.

Η χορογραφία του χορού "Παλαμάκια" αποτελείται από τη σύνθεση δυο μερών. Το πρώτο μέρος δομείται από την ταυτόσημη επανάληψη ενός και μόνο χορευτικού μοτίβου, του «Συρτού στα δύο» ενώ το δεύτερο μέρος από τη διπλή επανάληψη ενός χορευτικού μοτίβου αποτελού­μενου από δυο στηρίξεις δεξιού -αριστερού με φορά προς τα δεξιά και από τρία κτυπήματα των παλαμών σε στάση.

Από μορφολογική άποψη, ως προς τη σχέση των κινήσεων με τη μουσική συνοδεία, το Α μέρος του χορού αποτελείται από την επανάληψη του χορευτικού μοτίβου του «Συρτού στα δύο», (επαναλαμβάνεται οκτώ φορές). Η έκτη, ωστόσο, κίνηση του όγδοου μοτίβου αντί να είναι προωθητική όπως στο γνωστό μοτίβο του συρτού στα δύο, έρχεται και κλείνει κοντά στο δεξί. Το Β μέρος εναλλάσσεται με το πρώτο έχοντας μικρότερη έκταση (δύο επαναλήψεις του χορευτικού μοτίβου) και με μορφή μικρής επωδού.

Το χορευτικό σχήμα έχει τη μορφή του ημικυκλίου. Οι άνδρες και οι γυναίκες συμμετέχουν χωριστά σε δυο κύκλους ή σε έναν όπου οι γυναίκες πιάνονται στο χορό μετά τους άνδρες. Κατά την τέλεση του Β' μέρους οι άνδρες έχουν τα χέρια ελεύθερα και οι γυναίκες στη μεσολαβή όταν δεν χτυπούνε παλαμάκια. Το ρυθμικό σχήμα είναι δίσημο για το Α μέρος και τετράσημο για το Β μέρος. Στο εσωτερικό των μοτίβων οι διάρκειες των στηρίξεων αλλά και των κινήσε­ων όπως η κρούση των παλαμών είναι ανισόχρονες. Η ρυθμική αγωγή είναι γρήγορη.

Ποδαράκι

Ο χορός «Ποδαράκι» απαντά με διάφορες ονομασίες και χορεύεται από τους πρόσφυγες της Βόρειας Θράκης. Ως ποδαράκι απαντά στο Κίτρος Πιερίας εξαιτίας του χαρακτηριστικού κτυπή­ματος του ποδιού στο έδαφος. Στα Γιαννιτσά ονομάζεται «Τριπόδης» ενώ στα Τρίκαλα Ημαθίας λέγεται «Ζερβόδεξος», από τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν εκεί ερχόμενοι από το Μεγάλο Μοναστήρι. Διαφορετικές εκδοχές του χορευτικού αυτού προτύπου απαντούν και στη Δυτική Θράκη με την ονομασία Ταχτί ή Ντάχτιρντι ή Ντάχτιλι.

Από μορφολογική άποψη η χορευτική φόρμα είναι διμερής εναλλασσόμενη. Κάθε μέρος αποτελείται από την ταυτόσημη επανάληψη ενός και μόνο χορευτικού μοτίβου που επαναλαμ­βάνεται δύο φορές αντίστοιχα με την περίοδο της μουσικής (εκδοχή ανατολικής Ρωμυλίας). Κάθε χορευτικό μοτίβο δομείται από οκτώ κινήσεις ίσης χρονικής αξίας. Το χορευτικό μοτίβο του Α' μέρους συνίσταται από πέντε προωθητικές κινήσεις με κατεύθυνση προς τα δεξιά και δύο ανισόχρονα χτυπήματα της αριστερής φτέρνας και το αντίθετο. Το χορευτικό μοτίβο του Β μέρους αποτελείται από επί τόπου εναλλαγές δεξιού και αριστερού ποδιού και κτυπήματα της φτέρνας. Αν και η δομή του χορευτικού μοτίβου του Β μέρους ταυτίζεται ως προς τις χρονικές διάρκειες και το συνδυασμό της κίνησης με αυτό του πρώτου μέρους, διαφέρει ως προς τη χρήση του χώρου. Στο δεύτερο μέρος δεν έχουμε μετακίνηση στο χώρο, επειδή η σχέση των στηρίξεων με την εναλλαγή δεξιού -αριστερού ποδιού ή το αντίθετο παράγει ένα μοτίβο στα­τικό.

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε σχήμα ημικυκλίου. Η λαβή γίνεται από τις παλάμες με χαλαρά λυγισμένους τους αγκώνες και το ρυθμικό του σχήμα είναι εξάσημο.

Τσακώνικος

Χορός που απαντά στην Τσακωνιά της επαρχίας Κυνουρίας του Νομού Αρκαδίας. Οι εκδοχές για την καταγωγή του χορού ποικίλλουν. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι είναι κρητικής καταγωγής, ενώ άλλοι τον ταυτίζουν με το χορό του Θησέα. Πέρα από τις ελληνοκεντρικού χαρακτήρα συσχετίσεις στις οποίες παραπέμπει η οφιοειδής ανέλιξη του χορευτικού σχήματος, καθώς και το πεντάσημο ρυθμικό σχήμα, τα συνοδευτικά τραγούδια με τα οποία συνυφαίνεται ο χορός αναφέρεται σε πρόσφατα θέματα της καθημερινής ζωής. Κατά ορισμένους ερευνητές στα χωριά της Τσακωνιάς ιδιαίτερα στον Τυρό, απαντούσαν οι χορευτικές φόρμες του "κλειστέν", του "ανασταϊστέν" και της "τεσσέρα".

Από μορφολογική άποψη, ο "Τσακώνικος" αποτελείται και στη σημερινή του εκδοχή από δύο μέρη τα οποία εναλλάσσονται με βάση τις περιόδους του συνοδευτικού τραγουδιού. Το ρυθμικό σχήμα είναι πεντάσημο και η ρυθμική αγωγή μέτρια. Κάθε μέρος αποτελείται από την ταυτό­σημη επανάληψη ενός και μόνο χορευτικού μοτίβου που ταυτίζεται με το μέτρο του χορού. Έτσι κάθε κίνηση έχει χρονική αξία ενός τετάρτου δηλαδή τελούνται πέντε κινήσεις στο εσωτερικό κάθε χορευτικού μοτίβου. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες, με λαβή αγκαζέ. Το σχήμα του χορού είναι τύπου λαβυρίνθου με «κουλούριασμα» σε σχήμα σαλίγκαρου και άνοιγμα.

Για την καλύτερη εμπέδωση του χορού μπορεί να διδαχθεί ένας τοπικός χορός που να έχει συνάφεια σχηματική με τον Τσακώνικο. Μπορεί επίσης να επιλεγεί ένα γνωστό κινητικό πρό­τυπο με διαφορετική ρυθμική αγωγή και ίδιο γεωμετρικό σχηματισμό ή το αντίθετο.

Φωτογραφία 3. Τσακώνικος. Έντυπο πρόγραμμα. Θέατρο Δώρα Στράτου

Τοπικοί χοροί

Οι χοροί οι οποίοι αναφέρθηκαν παραπάνω θα πρέπει να διδαχθούν σε όλα τα σχολεία της χώρας. Πέρα όμως από αυτούς τα παιδιά καλό θα ήταν να διδαχθούν και τοπικούς χορούς της περιοχής του σχολείου τους. Παρακάτω παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένοι τοπικοί χοροί.

Καμάρες

Οι Καμάρες είναι χορός της Τήλου ο οποίος χορεύεται από άνδρες και γυναίκες την επόμε­νη μέρα του γάμου, στο αλώνι της νύφης, ως τελευταίος χορός του γλεντιού.

Το τραγούδι το οποίο συνοδεύει το χορό αναφέρει ευχές για το ανδρόγυνο.

«Πέρνα καμάρα σαν περνάς, πέρνα και ξαναπέρνα.

Έλα η ώρα η καλή κι ώρα η καλή να λάχει,

τ' ανδρόγυνο που γίνηκε να ζήσει να γεράσει.

Έλα η ώρα η καλή και η ευλογημένη,

τ' ανδρόγυνο που γίνηκε να ναι στερεωμένοι»

Οι χορευτές τοποθετούνται σε ζευγάρια το ένα πίσω από το άλλο, με λαβή των χεριών από τις παλάμες και εκτελούν με το ρυθμό προχωρητικά βήματα δημιουργώντας με τα χέρια τους καμάρες κάτω από τις οποίες περνούν όλοι με τη σειρά.

Γαϊτανάκι

Το "Γαϊτανάκι" είναι χορός ο οποίος χορεύεται τις αποκριές, σε πολλές περιοχές της Ελλά­δας, γύρω από ένα κοντάρι το οποίο κρατά ένας από τους χορευτές. Στο πάνω μέρος του κονταριού είναι στερεωμένες πολύχρωμες κορδέλες. Την ελεύθερη άκρη από τις κορδέλες κρατούν οι χορευτές οι οποίοι είναι τοποθετημένοι ανά δύο αντικριστά πάνω στον κύκλο. Χορεύουν «συρτό στα δύο» όλο μπροστά στη φορά του μετώπου τους στον κύκλο, κάνοντας πέρασμα μέσα - έξω μεταξύ τους. Με αυτόν τον τρόπο πλέκεται το γαϊτανάκι. Για να το ξεπλέξουν αλλάζουν μέτωπο και χορεύουν με τον ίδιο τρόπο προς την αντίθετη της αρχικής κατεύθυνση.

Πιπέρι

Το "Πιπέρι" είναι μιμητικός κυκλικός χορός ο οποίος χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας μόνο από άνδρες, τις αποκριές και σε μερικές περιοχές όπως στην Κάσο και στην Κάλυμνο χορεύεται στο τέλος κάθε γλεντιού.

Στα παραπάνω νησιά ο χορός αποτελείται από τρία μέρη τα οποία ορίζουν οι στίχοι του τρα­γουδιού. Στο Α μέρος οι χορευτές (άντρες και γυναίκες) χορεύουν συρτό στα τρία με τους στί­χους «Πως το τρίβουν το πιπέρι του διαβόλου οι καλογέροι». Στο Β μέρος ο «κάβος» δηλαδή ο πρωτοχορευτής ορίζει το μέλος τριβής του σώματος με το πάτωμα (τη μύτη, το γόνατο, τον αγκώνα κ.λ.π.). Οι κινήσεις τριβής των χορευτών είναι συνήθως κωμικού χαρακτήρα και προ­καλούν γέλιο με αποτέλεσμα να διασκεδάζουν και όσοι τους παρακολουθούν αλλά ιδιαιτέρα οι ίδιοι οι χορευτές. Κάποιοι από τους χορευτές μένουν επίτηδες ακίνητοι στις θέσεις τους στη φάση της τριβής. Ο «κάβος» τότε τους χτυπά μ' ένα πέτσινο λουρί και αυτοί κάνουν προσποι­ητές γκριμάτσες δήθεν μεγάλου πόνου διότι τα κτυπήματα με το λουρί στην πραγματικότητα είναι πολύ απαλά. Στο Γ μέρος οι χορευτές σηκώνονται και χορεύουν συρτό καλαματιανό με τους στίχους του τραγουδιού: «Για σκωθείτε παλικάρια, με σπαθιά και με κοντάρια».

Το πιπέρι. Απο το βιβλίο του Λ. Δρανδάκη, Ο Αυτοσχεδιασμός στον Ελληνικό Δημοτικό χορό. Α΄ έκδοση 1993.

Μάθημα 1°

Σκοπός: Ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων

Θέμα: Επανάληψη

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Να αναπτυχθεί η ανακλητική μνήμη.
Συζήτηση 10'

0 εκπαιδευτικός καλεί τα παιδιά σε κύκλο. Τα καλωσορίζει και τα ρωτά τι θυμούνται από τους ελληνικούς χορούς τους οποίους δι­δάχτηκαν την προηγούμενη χρονιά (ονόματα, λαογραφικά στοι­χεία, στίχους τραγουδιών κ.λ.π). Μέσα από τη συζήτηση προσπα­θεί να ανασύρει από τη μνήμη των παιδιών τα μορφολογικά και λαογραφικά στοιχεία των διδαγμένων χορών. Μπορεί να διευκο­λύνει τη διαδικασία με την επίδειξη φωτογραφιών, εικόνων κ.λ.π.
Να μπορεί το παιδί να συμμετέχει στη συζήτηση.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να αναπτυχθούν οι κινητικές δεξιότητες και η συνεργασία.
Επανάληψη 20'

0 εκπαιδευτικός προτείνει στα παιδιά να επαναλάβουν όλους τους χορούς και τα τραγούδια που γνωρίζουν (Γρήγορο Χασάπικο, Συρ­τό στα τρία, Αη-Γιώργη, Κάτω στο γιαλό, Όλα τα πουλάκια, Τα κου­κιά, Ειρήνη, και άλλους τοπικούς χορούς τους οποίους έχουν ήδη μάθει στην Α' και Β' τάξη). Επινοεί τρόπους ώστε η επανάληψη να αποκτήσει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Προτείνονται ενδεικτικά δύο τρόποι:

1. Τα παιδιά ψηφίζουν το χορό που τους άρεσε περισσότερο. Μετά τα αποτελέσματα τα παιδιά χορεύουν όλους τους χορούς αρχίζοντας την επανάληψη από τους χορούς που πήραν τις περισσότερες ψήφους.

2.0 εκπαιδευτικός φτειάχνει κλήρους με όλους τους χορούς και τους τοποθετεί σε ένα κύπελλο. Τα παιδιά τραβούν κλήρο και χορεύουν τον αντίστοιχο χορό.

0 εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει και διαφορετικά τρα­γούδια από αυτά τα οποία ήδη γνωρίζουν τα παιδιά.
Να μπορεί το παιδί να χορεύει τους χορούς τους οποίους έχει διδαχθεί.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να αναπτυχθεί η ικανότητα συνεργασίας με την ομάδα.
Τα παιδιά χορεύουν και τραγουδούν 15'

Τα παιδιά χωρίζονται σε δύο ή τρεις ομάδες. Κάθε ομάδα επιλέ­γει να παρουσιάσει κάποιους από τους προηγούμενους χορούς. Αποφασίζει για τη σειρά των χορευτών καθώς και για το αν η ομά­δα θα τραγουδά ταυτόχρονα με το χορό. Μπορεί επίσης να επιλέ­ξει χορό και να τον παρουσιάσει μόνο με τραγούδι. Χορεύει μία -μία ομάδα και τα υπόλοιπα παιδιά παρακολουθούν.
Να μπορεί το παιδί να συμμετέχει στις ομαδικές διαδικασίες.


Μάθημα 2ο

Σκοπός: Ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων

Θέμα: Χορός «Ποδαράκι».

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Να αναπτυχθεί η οπτική και η ακουστική αντίληψη.
Ηχηρές κινήσεις 8'

0 εκπαιδευτικός καλωσορίζει τα παιδιά και τους λέει να αραιώσουν απέναντί του έτσι ώστε όλα να μπορούν να τον βλέπουν. Έπειτα βάζει τη μουσική του χορού «Ποδαράκι». Τη συνοδεύει με ηχηρές κινήσεις τις οποίες εκτελούν ταυτόχρονα και τα παιδιά. Επιλέγει συγκεκριμένο συνδυασμό για το πρώτο μέρος της μουσικής και συγκεκριμένο για το δεύτερο ώστε να διευκολύνει τα παιδιά να κατανοήσουν τη δομή της μουσικής. Παραλλαγή

Περιορίζει τις ηχηρές κινήσεις σε χτυπήματα των ποδιών στο έδαφος τα οποία προετοιμάζουν το χορευτικό μοτίβο.
Να μπορεί το παιδί να μιμηθεί τον εκπαιδευτικό και να συντονιστεί μαζί του.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να αναπτυχθεί, η αίσθηση του χώρου.

Να αναπτυχθούν οι εκφραστικές ικανότητες των παιδιών.
Η μουσική των ποδιών 10'

0 εκπαιδευτικός, χωρίς μουσική, εκτελεί το επιτόπιο κινητικό μοτίβο του χορού (Β' μέρος). Ζητά από τα παιδιά να κάνουν ότι κάνει και μετά από αυτόν (ήχος και ηχώ). Επειδή είναι σε θέση «καθρέφτη» με τα παιδιά, κινεί τα αντίθετα μέλη του. Επαναλαμβάνει έως ότου όλη η ομάδα κατανοήσει την κίνηση και συντονιστεί μαζί του. Στη συνέχεια προτρέπει τα παιδιά να ακούσουν «τη μουσική των ποδιών τους».

Ο χορός με μουσική 12'

0 εκπαιδευτικός βάζει τη μουσική. Εκτελεί μαζί με τα παιδιά το προηγούμενο κινητικό μοτίβο στο αντίστοιχο μουσικό μέρος και στο άλλο μέρος της μουσικής εκτελεί ηχηρές κινήσεις. Μετά από ορισμένες επαναλήψεις αντικαθιστά τις ηχηρές κινήσεις με μετακίνηση στο χώρο ελεύθερης κατεύθυνσης. Στη θέση των χτυπημάτων των παιδιών ζητά από τα παιδιά να χτυπούν παλαμάκια. Στο τέλος τους δείχνει και το προωθητικό μοτίβο (Α' μέρος) χρησιμοποιώντας την παραπάνω διαδικασία με το επιτόπου μοτίβο.

Τα παιδιά χορεύουν 5'

0 εκπαιδευτικός προτείνει στα παιδιά να πιαστούν σε ημικύκλιο. Βάζει τη μουσική και χορεύουν το χορό. Χορεύει μαζί τους στο κέντρο του ημικύκλιου.
Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με την ομάδα.

Να μπορεί το παιδί να χορεύει το χορό.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να αναπτυχθεί η ικανότητα επικοινωνίας με την ομάδα.
Λαογραφικά στοιχεία του χορού 10'

0 εκπαιδευτικός καλεί τα παιδιά στον κύκλο. Τους παρουσιάζει στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού της Θράκης μέσα από φωτογραφίες, χάρτες, διαφάνειες κ.λ.π. Αξιοποιεί τις πιθανές εμπειρίες ή γνώσεις των παιδιών.
Να μπορεί το παιδί να επικοινωνεί με την ομάδα.


Μάθημα 3°

Σκοπός: Να μυηθούν στην πολιτιστική και λαογραφική διάσταση του χορού.

Θέμα: Χορός «Τσακώνικος».

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Να αναπτυχθεί η κιναίσθηση και η αίσθηση του χώρου.
Σχήματα στο χώρο 8'

Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες των 6-8 ατόμων ο ένας πίσω από τον άλλο και σχηματίζουν παράλληλες ευθείες. Το πρώτο παιδί κάθε ομάδας περπατά στο χώρο διαγράφοντας καμπύλες και η υπόλοιπη ομάδα το ακολουθεί (μπορεί να ονομάζει το παιχνίδι φι­δάκι, τρένο κ.λ.π). Με το παράγγελμα του εκπαιδευτικού, ο πρώ­τος πηγαίνει στο τέλος και ο δεύτερος γίνεται αρχηγός. Παραλλαγή

Επαναλαμβάνονται οι ίδιοι σχηματισμοί στο χώρο με λαβή αγκαζέ και με συνοδεία μουσικής ή κρουστών.
Να μπορεί το παιδί να ακολουθεί τον αρχηγό αλλά και να οδηγεί την ομάδα.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να αναπτυχθεί η ικανότητα συντονισμού με την ομάδα.

Να αναπτυχθεί η αίσθηση του χώρου.
Μουσική επεξεργασία 20΄

1.0 εκπαιδευτικός ζητά από τα παιδιά να αραιώσουν απέναντί του. Βάζει τη μουσική, συνοδεύει το ρυθμό με ηχηρές κινήσεις και ζητά από τα παιδιά να τον μιμηθούν.

2. Συνοδεύουν μόνο το πρώτο μέρος του τραγουδιού και στο δεύτερο μετακινούνται ελεύθερα στο χώρο.

3. 0 εκπαιδευτικός παρουσιάζει το κινητικό μοτίβο του Α' μέρουςστα παιδιά. Αφού το επαναλάβουν μερικές φορές ελεύθερα στο
χώρο, πιάνονται αγκαζέ σε ημικύκλιο. Με τη μουσική χορεύουν
το Α' μέρος και χτυπούν το ρυθμό με παλαμάκια στο Β' μέρος.

4. 0 εκπαιδευτικός παρουσιάζει το χορευτικό μοτίβο του Β' μέ-
ρους. Τα παιδιά το χορεύουν με τα χέρια πιασμένα από τις πα-
λάμες στο ημικύκλιο. Στο Α' χορευτικό μοτίβο συνοδεύουν το
ρυθμό με παλαμάκια.

Τα παιδιά χορεύουν 7΄.

Τα παιδιά πιάνονται αγκαζέ σε ημικύκλιο. Χορεύουν το χορό με τη συνοδεία της μουσικής. 0 εκπαιδευτικός μπαίνει πρώτος και επι­χειρεί να οδηγήσει αυτός τον κύκλο στο κουλούριασμα και στο άνοιγμα.
Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με την ομάδα.

Να μπορεί το παιδί να χορεύει το χορό.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να αναπτυχθεί η γνωστική ικανότητα των παιδιών.
Λαογραφικά στοιχεία του χορού 10΄

0 εκπαιδευτικός παρουσιάζει στα παιδιά στοιχεία του χορού και της επαρχίας Κυνουρίας μέσα από φωτογραφίες, χάρτες, παρα­δοσιακά προϊόντα της περιοχής, κ.λ.π. Αξιοποιεί τις πιθανές εμπει­ρίες ή γνώσεις των παιδιών.

Μοιράζει στα παιδιά φωτοτυπία με τα λόγια του τραγουδιού και αυτά επιχειρούν να το τραγουδήσουν ταυτόχρονα με τη μουσική ακρόαση. Στη συνέχεια χορεύουν και τραγουδούν τον "Τσακώνι­κο" συνοδεία μουσικής.
Να μπορεί το παιδί να κατανοεί τη συζήτηση και να συμμετέχει σε αυτή.


Διαθεματικότητα

0 μύθος του Θησέα. Λαβύρινθος. Γεωμετρικά σχήματα στο χώρο.

Μάθημα 4ο

Σκοπός: Ανάπτυξη εκφραστικών ικανοτήτων

Θέμα: Επανάληψη

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Να αναπτυχθεί η μουσική μνήμη και η ακουστική αντίληψη.
Ποιος χορός είναι; 10'

0 εκπαιδευτικός σκορπά στο χώρο καρτέλες με όλα τα ονόματα των χορών τους οποίους τα παιδιά έχουν διδαχθεί (συμπεριλαμ­βάνει και την ύλη της Α' και Β' Δημοτικού). Μπορεί να υπάρχουν και δύο καρτέλες με το ίδιο όνομα, ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών και το διαθέσιμο χώρο. Έπειτα βάζει αποσπάσματα από τις μουσικές των χορών. Τα παιδιά πρέπει να σχηματίζουν κύκλο γύρω από το όνομα του χορού που ακούγεται. Παραλλαγή

0 εκπαιδευτικός αντικαθιστά το όνομα ορισμένων χορών με κά­ποια φωτογραφία (π.χ. της φορεσιάς της περιοχής) και εκτελεί­ται η ίδια άσκηση.

0 εκπαιδευτικός αντικαθιστά τα ονόματα των χορών με τις αντί­στοιχες χορευτικές λαβές και εκτελείται η ίδια άσκηση.
Να μπορεί το παιδί να αναγνωρίζει τη μουσική του χορού και να τη συνδέει με το όνομα ή τη φωτογραφία.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να εμπεδωθεί η διδαγμένη ύλη και να εκδηλωθεί το ερευνητικό ενδιαφέρον των παιδιών.
Τα παιδιά χορεύουν 25'

Τα παιδιά χορεύουν τους χορούς τους οποίους διδάχτηκαν στα προηγούμενα δύο μαθήματα.

Όταν χορεύουν τον Τσακώνικο τον συνοδεύουν με τραγούδι.

Στη συνέχεια επαναλαμβάνουν το Γρήγορο Χασάπικο, το Συρτό στα τρία, τον Άη Γιώργη της Κέρκυρας, το Ποδαράκι και τους τοπικούς χορούς τους οποίους έχουν διδαχθεί. Πριν από κάθε χορό ο εκ­παιδευτικός κάνει διάφορες ερωτήσεις στα παιδιά σχετικές με τα λαογραφικά στοιχεία του χορού και της περιοχής στην οποία χο­ρεύεται. Παρακινεί τα παιδιά να βρουν και άλλες πληροφορίες γύ­ρω από την περιοχή και το χορό, να συλλέξουν φωτογραφίες, γραμ­ματόσημα και σπιρτόκουτα με παραδοσιακές φορεσιές και όργα­να, μουσικές και τραγούδια τα οποία θα τα παρουσιάσουν στην επόμενη επανάληψη.
Να θυμάται το παιδί τους χορούς (κινητικό, μουσικό μοτίβο, λαογραφικά στοιχεία) και να συντονίζεται με την ομάδα.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να αναπτυχθεί η ομαδικότητα και η συνεργασία.
Παρουσίαση των χορών 10'

Τα παιδιά χωρίζονται σε δύο ομάδες. Κάθε ομάδα επιλέγει να πα­ρουσιάσει ένα χορό από αυτούς τους οποίους έχουν διδαχθεί. Πριν από το χορό πρέπει ένα μέλος της να παρουσιάσει λαογραφικά στοιχεία του. 0ρισμένα μέλη της ομάδας μπορούν να μη χορέψουν και να συνοδεύσουν το χορό με τραγούδι. Κάποια άλλα μέλη μπορούν να συνοδεύσουν με απλά μικρά μου­σικά όργανα κρατώντας το ρυθμό.
Να μπορεί το παιδί να συνεργάζεται με την ομάδα.


Μάθημα 5°

Σκοπός: Επαφή με το λαϊκό πολιτισμό της νησιωτικής Ελλάδας

Θέμα: Νησιώτικο συρτό

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών.
Τα ελληνικά νησιά 12΄

O εκπαιδευτικός μπροστά σ' ένα γεωφυσικό χάρτη της Ελλάδας μιλά στα παιδιά για τα νησιωτικά συμπλέγματα, και τη σημασία τους για την ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό. Στη Δ' τάξη μπο­ρεί να επιμείνει περισσότερο στη Γεωγραφία. Εμπλουτίζει την παρουσίασή του με φωτογραφικό υλικό (φορεσιές, μουσικά όργανα, τοπία, αρχαιολογικούς τόπους κ.ά.). Συνδέει το μάθημα με αυτά τα οποία διδάσκονται τα παιδιά στην Ιστορία, στο Εμείς και ο Κόσμος καθώς επίσης και με κείμενα της Γλώσσας (π.χ. αποσπάσματα από «Τα Λόγια της Πλώρης» του Α. Καρκαβίτσα).
Να κατανοήσουν τα παιδιά τη σπουδαιότητα των νησιών στην ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να αναπτυχθεί η οπτικο­ακουστική αντίληψη.

Να αναπτυχθεί η ρυθμική ικανότητα και η κιναισθητική αντίληψη.

Να αναπτυχθεί η αίσθηση του χώρου.
Μουσικοκινητική επεξεργασία 25'

1.0 εκπαιδευτικός επιλέγει ένα Ναξιώτικο συρτό μέτριας ρυθμικής αγωγής. Συνοδεύει το τραγούδι με ηχηρές κινήσειςκαιταπαιδιά τον μιμούνται. Όταν τα παιδιά εξοικειωθούν με το ρυθμικό μοτίβο, ο εκπαιδευτικός χρησιμοποιεί παλαμάκι για το ισχυρό μέρος του μέτρου και δύο χτυπήματα στους μηρούς για το ασθενές.

2.Τα παιδιά χρησιμοποιούν τον προηγούμενο συνδυασμό ηχηρών κινήσεων για να παίξουν το ρυθμό χωρίς μουσική υπόκρουση.

Όταν συντονιστούν αντικαθιστούν το συνδυασμό με "χτυπήματα" των ποδιών στο πάτωμα τα οποία γίνονται με συνεχείς διαδοχικές στηρίξεις.

3.0 εκπαιδευτικός εξελίσσει την προηγούμενη κίνηση σε «μέσα - έξω»: δεξί πόδι προς το κέντρο του κύκλου στο ένα ισχυρό, αριστερό και δεξί πόδι εναλλάξ με ελαφρό σουστάρισμα και το αντίθετο προς τα πίσω (συρτό στα δύο). Επαναλαμβάνει μέχρι η κίνηση να εκτελείται με ροή. Συνοδεύει την κίνηση με ένα μικρό κρουστό ή παλαμάκια.

4.Επαναλαμβάνει την προηγούμενη δραστηριότητα με μουσική.

5.Τα παιδιά πιάνονται στον κύκλο με τους αγκώνες χαλαρά λυγισμένους και κινούνται σε κυκλική φορά ακολουθώντας το ρυθμό.
Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με τον εκπαιδευτικό.

Να μπορεί το παιδί να συντονίσει την κίνηση με το ρυθμό.

Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με την ομάδα.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να αναπτυχθεί η συνεργασία με την ομάδα.
Τα παιδιά χορεύουν 8'

0 εκπαιδευτικός με τη μουσική χορεύει στη μέση του κύκλου ολο­κληρωμένο το κινητικό μοτίβο και τα παιδιά χορεύουν προσπα­θώντας να τον μιμηθούν. Αν τα παιδιά καταφέρουν να συντονι­στούν, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χορέψει πρώτος στον κύκλο (κά­βος) και να δείξει ορισμένες ποικιλίες.
Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με την ομάδα.


Μάθημα 6°

Σκοπός: Η κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων των χαρών «στα δύο»

Θέμα: Κινητικό μοτίβο «στα δύο». Διδασκαλία τοπικού χορού.

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Να αναπτυχθεί η αίσθηση του χώρου και του χρόνου
Συρτός νησιώτικος 10'

0 εκπαιδευτικός προτείνει στα παιδιά να χορέψουν το νησιώτικο Συρτό. Επαναλαμβάνει το χορό δύο φορές χρησιμοποιώντας, κα­τά προτίμηση, δύο διαφορετικά τραγούδια ή μουσικές. 0 εκπαι­δευτικός χορεύει μαζί με τα παιδιά.
Να μπορεί το παιδί να συχρονίζεται με το κινητικό πρότυπο.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να γίνει σύνδεση με την τοπική παράδοση.

Να εμπεδωθούν οι διδαγμένοι χοροί.
Διδασκαλία τοπικού χορού 15'

Το κινητικό μοτίβο «στα δύο» συναντάτε σε πολλούς χορούς στον Ελλαδικό χώρο. 0 εκπαιδευτικός επιλέγει ένα χορό με αυτό το μο­τίβο από την περιοχή που βρίσκεται το σχολείο. Αν πρόκειται για σχολείο που βρίσκεται σε αστικό κέντρο πηγαίνει στην ευρύτερη περιοχή ή αξιοποιεί την καταγωγή παιδιών τα οποία δείχνουν να έχουν μια βιωματική σχέση με το χορό της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Αν το σχολείο βρίσκεται σε νησί μπορεί να διδάξει κάποιο τοπικό συρτό. Η σχέση της τοπικής κοινωνίας, στην οποία διδά­σκει, με το χορό καθώς και το επίπεδο των παιδιών καθοδηγούν τις επιλογές του.

Τα παιδιά χορεύουν 10'

Τα παιδιά χορεύουν το νησιώτικο Συρτό, και τους τοπικούς χορούς τους οποίους έμαθαν.
Να μπορεί το παιδί να χορέψει το χορό.

Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με την ομάδα.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να γίνει διαθεματική προσέγγιση και να αναπτυχθούν οι εκφραστικές ικανότητες.
Τα παιδιά ζωγραφίζουν 10'

0 εκπαιδευτικός μοιράζει στα παιδιά κόλες Α4 και μπογιές και τους προτείνει να κάνουν μια ζωγραφιά η οποία να σχετίζεται με τον παραδοσιακό χορό στα νησιά. Τους ζητά να βάλουν τίτλο στη ζω­γραφιά τους. Στο τέλος βάζουν σε σειρά τις ζωγραφιές δημιουρ­γώντας έτσι μια έκθεση ζωγραφικής με θέμα: «Ελληνικός παρα­δοσιακός χορός στα νησιά». 0ι μαθητές σχολιάζουν τα θέματα -έργα τα οποία δημιούργησαν
Να μπορεί το παιδί να εκφράσει τη στάση του απέναντι στο χορό.

Διαθεματικότητα

Χορός και εικαστικές τέχνες

Σχέδιο εργασίας: Γκραβούρες και λαϊκές ζωγραφιές με θέμα τον ελληνικό παραδοσιακό χορό π.χ. το έργο του Θεόφιλου.

Μάθημα 7°

Σκοπός: Επαφή με το λαϊκό πολιτισμό της Ηπείρου

Θέμα: Χορός «Παλαμάκια»

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Να αναπτυχθεί η

ρυθμική

ικανότητα.
Ηχηρές κινήσεις 5'

0 εκπαιδευτικός καλωσορίζει τα παιδιά στον κύκλο. Βάζει τη μου­σική του χορού "Παλαμάκια" και τη συνοδεύει με ηχηρές κινήσεις. Τα παιδιά τον μιμούνται. Χρησιμοποιεί παλαμάκια στο σημείο στο οποίο υπάρχουν στο τραγούδι και στο χορό.
Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με τον εκπαιδευτικό.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να αναπτυχθεί η αίσθηση του χώρου και η μουσική αντίληψη.

Να μάθουν τα παιδιά το χορό «Παλαμάκια».
Μετακίνηση στο χώρο 15'

0 εκπαιδευτικός προτείνει στα παιδιά να μετακινούνται ελεύθε­ρα στο χώρο ακολουθώντας το ρυθμό στο Α' μέρος του χορού και στο Β' να μένουν ακίνητα και να χτυπούν παλαμάκια την κατάλ­ληλη στιγμή. Τα βοηθά να εντοπίσουν ακουστικά το σημείο, εκτε­λώντας μαζί τους. Έπειτα από ορισμένες επαναλήψεις, κι ενώ η δραστηριότητα συνεχίζεται, τους δείχνει το κινητικό μοτίβο του Β' μέρους και τους προτείνει να τον μιμηθούν.

Ο χορός «Παλαμάκια» 10'

1.0 εκπαιδευτικός ζητά από τα παιδιά να πιαστούν στον κύκλο με τους αγκώνες χαλαρά λυγισμένους. Με τη μουσική τους προτρέπει να χορέψουν το Α' μέρος με το γνωστό τους χορευτικό μοτίβο «στα δύο» και στο Β' μέρος να κάνουν ό, τι έκαναν στην προηγούμενη άσκηση.

2. Επαναλαμβάνουν το χορό αφού ο εκπαιδευτικός δώσει ιδιαίτερη σημασία στο σταμάτημα του Α' μέρους.
Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με τη μουσική.

Να μπορούν τα παιδιά να χορεύουν το χορό

«Παλαμάκια».

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να αναπτυχθεί η ομαδικότητα.
Τα παιδιά χορεύουν 15'

Τα παιδιά χωρίζονται σε δύο ομάδες. Κάθε ομάδα επιλέγει δύο από τους χορούς τους οποίους έχουν διδαχθεί για να τους παρουσιά­σει. 0ι μαθητές ορίζουν τη θέση των χορευτών, τη σειρά των χο­ρών, ποιος θα παρουσιάσει τα λαογραφικά στοιχεία και με ποιο τρόπο.
Να μπορούν τα παιδιά να συνεργάζονται μεταξύ τους.


Μάθημα 8°

Σκοπός: Μια πρώτη επαφή με τον λαϊκό πολιτισμό της Θεσσαλίας.

Θέμα: Χορός «Καραγκούνα»

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Να αναπτυχθεί η ακουστική αντίληψη και η ρυθμική ικανότητα.
Ηχηρές κινήσεις 10'

1.0 εκπαιδευτικός καλωσορίζει τα παιδιά και τους δείχνει ένα χάρτη της Ελλάδας. Αναφέρει βασικά γεωγραφικά στοιχεία της Θεσσαλίας και επιμένει σε σημαντικά λαογραφικά στοιχεία τα οποία σχετίζονται με το χορό «Καραγκούνα».

2.0ι μαθητές σχηματίζουν κύκλο. 0 εκπαιδευτικός βάζει τη μουσική και τη συνοδεύει με ηχηρές κινήσεις. Τα παιδιά τον μιμούνται. Στη συνέχεια περπατούν ρυθμικά στον κύκλο και τραγουδούν τους στίχους του τραγουδιού.
Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με τη μουσική.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να εμπεδωθεί το βασικό κινητικό μοτίβο του χορού και οι παραλλαγές του.
Ο χορός «Καραγκούνα» 20'

1.0 εκπαιδευτικός ζητά από τα παιδιά να πιαστούν από τις παλάμες με λυγισμένους τους αγκώνες. Στη συνέχεια χορεύουν με τη συνοδεία του τραγουδιού το χορό με τη μορφή του τύπου στα τρία.

2.Μετά από ορισμένες επαναλήψεις με αυτή τη μορφή, ο εκπαιδευτικός εισάγει τις επί πλέον κινήσεις διαδοχικά, αυξάνοντας τις κινήσεις του μοτίβου. Αρχίζει με μια κίνηση και μετά από ορισμένες επαναλήψεις προσθέτει και τις άλλες δύο άρσεις.

3. Αφού χορέψουν αρκετές φορές το χορό με το χορευτικό μοτίβο του χορού στα τρία, ακολουθούν επαναλήψεις των παραλλαγών της "Καραγκούνας".
Να μπορούν τα παιδιά να χορεύουν τη βασική κινητική φόρμα του χορού.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να αναπτυχθεί η ικανότητα συντονισμού με την ομάδα.
Τα παιδιά χορεύουν και τραγουδούν 15'

0ι μαθητές μαζί με τον εκπαιδευτικό επαναλαμβάνουν τα διαφο­ροποιημένα χορευτικά μοτίβα τραγουδώντας. 0ι μαθητές χορεύουν με μουσική ξεκινώντας με «Σβαρνιάρα» και συνεχίζοντας με την «Καραγκούνα».
Να μπορούν τα παιδιά να συντονίζονται με την ομάδα.


Διαθεματικότητα
Αγροτική ζωή - γεωργία Κοινωνική ιεραρχία

Μάθημα 9°

Σκοπός: Μύηση στα αποκριάτικα χορευτικά δρώμενα

Θέμα: Κωμικοί — μιμητικοί χοροί

Στόχοι
Περιεχόμενο — Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Να μυηθούν τα παιδιά στον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό.
Στον κύκλο του χρόνου 10'

1. 0 εκπαιδευτικός καλωσορίζει τα παιδιά και τους παρουσιάζει (με βίντεο, διαφάνειες, φωτογραφίες, χάρτες κ.ά) έθιμα, τραγούδια και χορούς από τον κύκλο του χρόνου. Εστιάζεται κυρίως στις μεταμφιέσεις και τους αυτοσχεδιασμούς του Δωδεκαήμερου και της αποκριάς και στα πασχαλιάτικα τραγούδια και τους χορούς.

2. Τραγουδούν όλοι μαζί το «Πιπέρι».
Να μπορεί το παιδί να συμμετέχει στη διαδικασία.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να αναπτυχθεί η κινητική έκφραση.
Να αναπτυχθούν στα παιδιά χορευτικές δεξιότητες.
Το Πιπέρι 10'

0 εκπαιδευτικός δείχνει στα παιδιά τον χορό «Πιπέρι». Τα παιδιά χορεύουν το χορό κάνοντας τις αντίστοιχες μιμητικές κινήσεις με αυτές που αναφέρουν οι στίχοι του τραγουδιού. 0 εκπαιδευτικός προτρέπει τους μαθητές να εκφράζονται με όλο και πιο αστείες κινήσεις.

Το Γαϊτανάκι

0 εκπαιδευτικός δίνει σε ένα από τα παιδιά να κρατάει το Γαϊτα­νάκι και ζητάει από τα υπόλοιπα να κρατήσουν από μία κορδέλα και να δοκιμάσουν να χορέψουν «στα δύο», πλέκοντας το γαϊτα­νάκι με διαφορετικές μουσικές.
Να μπορεί το παιδί να εκφράζεται κινητικά.

Να μπορεί το παιδί να χειρίζεται τις κορδέλες.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να αναπτυχθούν οι σχέσεις ανάμεσα στην ομάδα.
Τα παιδιά χορεύουν 10'

0 εκπαιδευτικός χωρίζει τα παιδιά σε δύο ομάδες. Η μία ομάδα κα­λείται να παρουσιάσει το "Πιπέρι" και η άλλη το "Γαϊτανάκι".
Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με την ομάδα.

Διαθεματικότητα
0 χορός και το θρησκευτικό εορτολόγιο.

Μάθημα 10°

Σκοπός: Γνωριμία με το μουσικοχορευτικό ελληνικό λαϊκό πολιτισμό

Θέμα: Τοπικοί χοροί «στα δύο» και «στα τρία»

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Να εμπεδωθούν οι διδαγμένοι χοροί.
Επανάληψη 15'

0 εκπαιδευτικός καλεί τα παιδιά στον κύκλο και αφού τα καλωσο­ρίσει τους προτείνει να χορέψουν τους χορούς νησιώτικο Συρτό, Παλαμάκια, Συρτό στα Τρία, Αη Γιώργη, Κάτω στο Γιαλό, Όλα τα πουλάκια, Γαϊτανάκι, Καραγκούνα. 0 πρωτοχορευτής αλλάζει σε κάθε χορό. Μπορεί η επανάληψη να γίνει και σε δύο κύκλους ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε περισσότερα παιδιά να οδηγήσουν το χορό.
Να μπορεί το παιδί να χορεύει τους χορούς και να συντονίζεται με την ομάδα.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με στοιχεία του ελληνικού παραδοσιακού πολιτισμού.
Σύνδεση με την τοπική παράδοση 20'

0 εκπαιδευτικός δείχνει στα παιδιά τοπικούς χορούς οι οποίοι βα­σίζονται στα βασικά κινητικά μοτίβα «στα τρία» και «στα δύο». Η επιλογή των χορών εξαρτάται από την περιοχή την οποία βρίσκε­ται το σχολείο, την τοπική παράδοση, την καταγωγή των παιδιών και τις προτιμήσεις και γνώσεις του εκπαιδευτικού. Προσπαθεί, ώστε οι επιλογές του να έχουν μεγάλη ποικιλία σε τραγούδια, με­λωδίες, ηχοχρώματα και ρυθμικές αγωγές. Ενδεικτικά αναφέρο­νται ορισμένοι χοροί και τραγούδια τα οποία μπορούν να χρησι­μοποιηθούν:

Κοφτός, Πωγωνίσιο, Κλάματα (Ηπειρος), Μπαίνω μεσ' στ' αμπέλι (Θεσσαλία), Καμακάκι (Αίγινα), Όρκος, Βαρύς Συρτός (Θάσος), 0 δυόσμος κι ο βασιλικός (Ρούμελη), Άγουρος (Σκύρος), Συρτός Χα­νιώτικος, (Κρήτης), Κερασουντέικο, κ.ά. 0 εκπαιδευτικός συνδέει το χορό τον οποίο επιλέγει με εθνογρα­φικά και λαογραφικά στοιχεία.
Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με την ομάδα και να κατανοεί τον εκπαιδευτικό.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Να αναπτυχθεί το αισθητικό κριτήριο των παιδιών ώστε να προσεγγίζουν διαθεματικά το χορό.
Συζήτηση 10'

0 εκπαιδευτικός καλεί τα παιδιά κοντά του. Ανταλλάσσει απόψεις σχετικά με τους χορούς τους οποίους έχουν διδαχθεί. Επιμένει στην κατανόηση της πολυμορφίας του ύφους κάθε περιοχής. Προσπα­θεί ώστε τα παιδιά να καταλάβουν τη διαφορετικότητα κάθε χο­ρού παρά το "κοινό" κινητικό μοτίβο. Αξιοποιεί τις εμπειρίες, τα συναισθήματα και τις εντυπώσεις των παιδιών. Τελειώνοντας το μάθημα, ο εκπαιδευτικός ανακοινώνει στα παιδιά ότι στο επόμε­νο μάθημα θα γίνει γενική επανάληψη των χορών οπότε μπορούν να φέρουν οτιδήποτε σχετικό έχουν συλλέξει και θέλουν να το πα­ρουσιάσουν στην ομάδα. Τους προτρέπει να συνεργαστούν μετα­ξύ τους και να παρουσιάσουν κάτι ανά δύο ή ανά τρεις.
Να μπορεί το παιδί να συμμετέχει στη συζήτηση.

Διαθεματικότητα

Ήθη και έθιμα τα οποία συνδέονται με τους χορούς.

Μάθημα 11ο

Σκοπός: Μύηση στον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό

Θέμα: Επανάληψη

Στόχοι
Περιεχόμενο - Οργάνωση του μαθήματος
Αξιολόγηση

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Να μυηθεί το παιδί στον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό.

Παρουσίαση του υλικού το οποίο συνέλεξαν τα παιδιά

Ο εκπαιδευτικός καλωσορίζει τα παιδιά στον κύκλο. Τους ζητά να παρουσιάσουν ότι έχουν συλλέξει και σχετίζεται με το χορό (πλη­ροφορίες, φωτογραφίες, μουσικές κλπ). 0ργανώνει τη διαδικα­σία έτσι ώστε όλοι να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και να δε­χθούν τις επιβραβεύσεις της ομάδας. Συνδέει μεταξύ τους διάφο­ρα στοιχεία του υλικού το οποίο παρουσιάζουν τα παιδιά και το συ­μπληρώνει. Ευχαριστεί κάθε παιδί για την προσφορά του στην ομά­δα και το επιβραβεύει για την προσπάθειά του. Προσπαθεί να βά­λει στη διαδικασία της συζήτησης και του σχολιασμού και τα παι­διά τα οποία δεν έχουν τίποτε να παρουσιάσουν. Τοποθετεί το οπτι­κό υλικό στο κέντρο του κύκλου.
Να μπορεί το παιδί να συμμετέχει στη διαδικασία.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Να αναπτυχθεί η αυτοεκτίμηση, η αυτενέργεια και η πρωτοβουλία.

Να αναπτυχθούν οι σχέσεις ανάμεσα στην ομάδα.

Ο πρωτοχορευτής

Ο εκπαιδευτικός έχει ετοιμάσει κλήρους με τα ονόματα των παι­διών. Τους ανακατεύει και τραβά έναν. Το παιδί το οποίο θα ακού­σει το όνομά του μπορεί να χορέψει πρώτο το χορό που επιθυμεί ή να τραγουδήσει ή να παίξει τη μουσική (με κάποιο όργανο) και τα υπόλοιπα παιδιά να χορέψουν.

Τα παιδιά χορεύουν

Τα παιδιά σχηματίζουν ημικύκλιο γύρω από το οπτικό υλικό. 0 εκ­παιδευτικός τα προτρέπει να χορέψουν ό, τι ακούν. Ξεκινά να βά­ζει μουσικές τις οποίες τα παιδιά είναι σε θέση να αναγνωρίσουν και να χορέψουν. Τη σειρά την κανονίζει ο εκπαιδευτικός. Κανο­νίζει επίσης πόσους και ποιους χορούς θα χορέψουν. Σε κάθε χο­ρό αλλάζει ο πρωτοχορευτής.

Ο εκπαιδευτικός μπορεί να αντικαταστήσει, να προσθέσει ή και να αφαιρέσει δραστηριότητες. Στο μάθημα αυτό του δίνεται η ευκαι­ρία να παρουσιάσει διαθέσιμο οπτικοαουστικό υλικό καθώς επί­σης να κουβεντιάσει τη στάση τους και τις εμπειρίες τους γύρω από τον ελληνικό παραδοσιακό χορό. Διαχειρίζεται το χρόνο του ελεύθερα.

Να μπορεί το παιδί να εκφράζει στην ομάδα τις επιλογές του.

Να μπορεί το παιδί να συντονίζεται με την ομάδα.

Διαθεματικότητα

Ο κορυφαίος στην αρχαία τραγωδία και χορευτικά δρώμενα.